Jarmila Kratochvilova: Πιάστε τη αν μπορείτε!

Η φωτογραφία της Jarmila Kratochvilova, από τη δεκαετία του ’80, αθλήτριας της πρώην Τσεχοσλοβακίας, φιγουράρει εσχάτως παντού στα social media ως το απόλυτο παράδειγμα «ανδρογυναίκας»

Μιας γυναίκας, δηλαδή, με ανδρικά χαρακτηριστικά. Επί της ουσίας η Kratochvilova διατηρεί το παγκόσμιο ρεκόρ στα 800 μέτρα εδώ και 41 χρόνια (από το 1983) κι απορούμε αν θα καταρριφθεί τουλάχιστον σύντομα.

Στην Ελλάδα τη μάθαμε ως Κρατοσβίλοβα αλλά προφέρεται ως Κρατοχβίλοβα. Μικρό το κακό σχετικά με το όνομα. Επίσης τη συνηθίσαμε ως το «αντίπαλο δέος» της σπουδαίας Marita Koch αθλήτριας της πρώην Ανατολικής Γερμανίας που επίσης έχει ένα από τα παλαιότερα ρεκόρ (στα 400 μέτρα)

Το ρεκόρ το είχε πάρει από την Kratochvilova. Μέχρι σήμερα, η Koch (47’’60) και η Kratochvilova (47’’99) είναι οι μόνες αθλήτριες που έχουν τρέξει τα 400 μέτρα σε χρόνο κάτω των 48 δευτερολέπτων.

Βεβαίως οι τρομεροί χρόνοι, συνδυαστικά με την «μυώδη» ως «ανδροπρεπή» εμφάνισή της, έχουν προκαλέσει πλήθος σχολίων κι αντιδράσεων. Ειδικά μετά την πτώση των καθεστώτων στο ανατολικό μπλοκ, τα όσα έχουν δει το φως της δημοσιότητας, εντείνουν τα στοιχεία περί χρήσης αναβολικών των αθλητών κι αθλητριών εκείνων των χωρών.

Σας είχαμε αναφέρει προ ημερών την ιστορία της δισκοβόλου Heidi Krieger που πλέον ζει ως άντρας με το όνομα Andreas Krieger.

Η ανάγκη των χωρών του τότε ανατολικού μπλοκ να δηλώσουν με κάθε τρόπο την ανωτερότητά τους, οδηγούσε σε πράξεις μη αποδεκτές. Άλλες βγήκαν στην επιφάνεια, άλλες δεν έχουν αποδειχτεί αλλά οι ενδείξεις και οι υποψίες παραμένουν και μάλιστα έντονες.

Στην τελευταία κατηγορία ανήκει φυσικά η Jarmila Kratochvilova η οποία εδώ και χρόνια είναι σα να φωνάζει «πιάστε με αν μπορείτε»!

Στα 73 της χρόνια πλέον, προπονήτρια στίβου στη χώρα της την Τσεχία, ζει στην Βοημία, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας κι απορρίπτει όλες τις κατηγορίες περί χρήσης αναβολικών.

Το 1983, σε ηλικία 32 ετών, όταν οι περισσότεροι αθλητές του στίβου ξεπερνούν τους ταχύτερους χρόνους τους, η Jarmila Kratochvilova έτρεξε 800 μέτρα σε 1 λεπτό 53,28 δευτερόλεπτα. Το αποτέλεσμα ήταν τόσο εντυπωσιακό και άνευ προηγουμένου που αποτελεί το μακροβιότερο παγκόσμιο ρεκόρ ανοιχτού στίβου.

Και ίσως το πιο ύποπτο.

Η καριέρα της άρχισε να κλονίζεται όπως και το ρεκόρ της όταν οι υπεύθυνοι του στίβου προσπάθησαν να αποκαταστήσουν την αξιοπιστία ενός αθλήματος που πλήττεται από επανειλημμένα σκάνδαλα ντόπινγκ.

Η European Athletics έκανε μια εντυπωσιακή πρόταση τον Μάιο του 2017, ώστε να ακυρωθούν όλα τα παγκόσμια ρεκόρ που είχαν οριστεί πριν από το 2005. Εκείνη τη χρονιά, ξεκίνησε η αποθήκευση δειγμάτων αίματος και ούρων για πιο εξελιγμένες εξετάσεις φαρμάκων. Πολλά παγκόσμια ρεκόρ μπήκαν σε «κίνδυνο», συμπεριλαμβανομένων των ρεκόρ γυναικών της Florence Griffith Joyner στα 100 μέτρα (10,49 δευτερόλεπτα) και στα 200 μέτρα (21,34) που σημειώθηκαν το 1988.

Η πρόταση ήταν ξεκάθαρη: Θα αναγνωρίζονταν μόνο τα ρεκόρ που σημειώνοντααν από αθλητές που υποβάλλονται σε αυστηρό πρόγραμμα δοκιμών φαρμάκων,

Ο πρώην πρωταθλητής Sebastian Coe, τότε πρόεδρος, της I.A.A.F., είχε χαρακτηριίσει την πρόταση ως «βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση», λέγοντας: «Έχουμε καλές πιθανότητες να κερδίσουμε ξανά την αξιοπιστία σε αυτόν τον τομέα».

Αλλά η πρόταση είχε προκαλέσει οργή στους ίδιους τους κατόχους ρεκόρ - συμπεριλαμβανομένης της Kratochvilova - που πίστευαν ότι κρίνονταν ένοχοι για ντόπινγκ από την ένωση. Έχουν ένα σημαντικό σημείο υπέρ τους: Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι κάθε ρεκόρ που σημειώθηκε πριν από το 2005 υποβοηθήθηκε από ντόπινγκ και καμία εγγύηση ότι κάθε ρεκόρ που επιτεύχθηκε έκτοτε δεν υποβοηθήθηκε από απαγορευμένες ουσίες.

Η ανάκληση των αρχείων θα ήταν «απόλυτη ανοησία», είχε απαντήσει η Kratochvilova προσθέτοντας. «Δεν έχω πάρει ποτέ απαγορευμένες ουσίες»

Αυτό θα ίσχυε ιδιαίτερα για αθλητές που μεγάλωσαν πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα και αγωνίστηκαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, όταν ο αθλητισμός στο ανατολικό μπλοκ χρησιμοποιήθηκε ως προπαγάνδα για την προώθηση του κομμουνισμού.

Οι επίλεκτοι αθλητές εκεί είχαν ελάχιστη ή καθόλου επιλογή από το να συμμετάσχουν σε προγράμματα ντόπινγκ που χρηματοδοτούνται από το κράτος. Το να αρνηθείς σήμαινε να μην σου επιτραπεί να προπονηθείς για τους Ολυμπιακούς Αγώνες ή άλλους μεγάλους διεθνείς αγώνες, όπου η νίκη θα μπορούσε να σημαίνει εθνική δόξα και προνόμια όπως ένα διαμέρισμα ή ένα αυτοκίνητο.

Για δεκαετίες, εξακολουθούν να υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με το εάν το σώμα και η ταχύτητα της Kratochvilova αποκτήθηκαν φυσικά ή αυξήθηκαν με την παράνομη χρήση αναβολικών στεροειδών.

Η ίδια πάντα αρνούνταν τη χρήση στεροειδών και αποδίδει τη σωματική διάπλασή της και την επιτυχία της στις σκληρές συνθήκες της αγροτικής ζωής, καθώς και στην ογκώδη προπόνηση με βάρη και τις βιταμίνες.

Ωστόσο, έγγραφα που έφεραν οι New York Times δείχνουν ότι το όνομα της Kratochvilova εμφανίστηκε το 1984 και το 1987 σε συνδυασμό με το μυστικό και συστηματικό πρόγραμμα ντόπινγκ της Τσεχοσλοβακίας, γνωστό με τον ευφημισμό της «Ειδικής Φροντίδας».

Ένα δεύτερο έγγραφο περιγράφει τα αποτελέσματα ενός εσωτερικού τεστ ελέγχου ντόπινγκ που χρησιμοποιήθηκε για την επισήμανση αθλητών που κινδύνευαν να βγουν θετικοί σε απαγορευμένες ουσίες σε διεθνείς αγώνες. Το τεστ της Kratochvilova αποδείχθηκε αρνητικό, σύμφωνα με το έγγραφο.

Τα έγγραφα δημιουργούν υποψίες, αλλά δεν παρέχουν αδιαμφισβήτητη επιβεβαίωση ότι η Kratochvilova χρησιμοποίησε απαγορευμένες ουσίες, δήλωσαν αξιωματούχοι κατά του ντόπινγκ.

«Ηθικά θα μπορούσες να υποστηρίξεις την υπόθεση, αλλά όχι νομικά», είπε ο Jaroslav Nekola, ο οποίος έγινε ο ιδρυτικός διευθυντής της Τσεχικής Επιτροπής Αντιντόπινγκ το 1990, λίγο μετά την ειρηνική πτώση του κομμουνισμού στην Τσεχοσλοβακία κατά τη διάρκεια της λεγόμενης Βελούδινης Επανάστασης.

Η Kratochvilova γεννήθηκε και ζει ακόμα στο χωριό Golcuv Jenikov. Ως κορίτσι, δούλευε στη φάρμα του θείου της, μαζεύοντας παντζάρια και πατάτες με το χέρι. Όταν το Track and Field News ανακήρυξε την αθλήτρια της χρονιάς το 1983, η συνοδευτική ιστορία ενός Τσέχου δημοσιογράφου έλεγε: «Στα 12 της, ήταν ήδη σε θέση να πετάξει ένα πιρούνι σανό στη σοφίτα, όπως και κάθε ενήλικος αγρότης».

Ενώ εργαζόταν ως λογίστρια και εκπαιδεύτηκε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας το 1980, η Kratochvilova μερικές φορές έτρεχε κάτω από τα φώτα του δρόμου στις 4 το πρωί πριν πάει στη δουλειά της.

Σε αυτούς τους Αγώνες, ακόμη και ως αθλήτρια «μερικής απασχόλησης», κέρδισε ένα ασημένιο μετάλλιο στα 400 μέτρα για την Τσεχοσλοβακία.

Στη συνέχεια άρχισε να προπονείται με πλήρη απασχόληση σε μια πίστα και δασικά μονοπάτια. Οι ιστορίες για την τεράστια θέληση και τη δύναμή της είναι θρυλικές στον κόσμο του στίβου..

Έκανε σπριντ με αιχμηρά παπούτσια σε μια παγωμένη λιμνούλα όταν το χιόνι σκέπασε την πίστα της το χειμώνα. Έτρεξε επαναλήψεις 200 μέτρων ενώ έσερνε ένα ελαστικό γεμάτο με διάφορες ποσότητες άμμου.

Σύμφωνα με την Kratochvilova και τον προπονητή της, διέθετε τέτοια δύναμη και αντοχή που, σε μία μόνο, αρκετών ωρών προπόνηση με βάρη, μπορούσε να σηκώσει έως και 25 τόνους. Μια τσεχική εφημερίδα ανέφερε ότι ήταν 16 τόνοι..

Ο Miroslav Kvac, ο προπονητής της, είπε ότι η Kratochvilova χρειαζόταν «παρότρυνση» για να κοιμηθεί μεταξύ των πρωινών και απογευματινών προπονήσεων.

«Έπρεπε να την κλειδώσω σε ένα δωμάτιο γιατί δεν ήθελε να κοιμηθεί», είπε ο Kvac.

«Ήταν ένα βεστιάριο», διευκρίνισε η Kratochvilova.

 

Πάντως αυτή η πρόταση της IAAF προκάλεσε αντιδράσεις από αθλητές που δεν ανήκαν στο πρώην ανατολικό μπλοκ.

Ο Mike Powell, από της ΗΠΑ, κάτοχος του παγκοσμίου ρεκόρ στο μήκος από το 1991, απείλησε ότι θα προχωρήσει σε νομικές ενέργειες αν αναγκαζόταν παραιτηθεί από το παγκόσμιο ρεκόρ του.

Η Paula Radcliffe από τη Βρετανία, η οποία το 2003 σημείωσε παγκόσμιο ρεκόρ γυναικών σε μαραθώνιο σε 2 ώρες 15 λεπτά και 25 δευτερόλεπτα, χαρακτήρισε την πρόταση ως «βαρύ τρόπο για να εξαφανιστούν ορισμένα πραγματικά ύποπτα ρεκόρ».

Ανέφερε επίσης ότι θα ήταν «δειλό να σκουπίζει κανείς όλα τα αρχεία αντί να έχει τα κότσια να κάνει τη νομική βουτιά και να σκουπίσει κάθε αρχείο που θα βρεθεί σε δικαστήριο ότι έχει λάβει παράνομα βοήθεια».

Ωστόσο, για τους αθλητές του ανατολικού μπλοκ, τα ερωτήματα είναι δυνητικά πιο περίπλοκα.

Πόσο ηθικά υπεύθυνοι ήταν;

Με ποιο μέτρο πρέπει να κριθούν;

Μήπως πρέπει να αφαιρεθούν από τα παγκόσμια ρεκόρ επειδή αγωνίστηκαν σε συστήματα που έχουν απαξιωθεί; 

Ή θα πρέπει να αποδείξουν τη συνενοχή τους στο ντόπινγκ κατά περίπτωση, βασιζόμενοι σε αδιαμφισβήτητα στοιχεία αντί για υποψίες, όσο καλά ενημερωμένοι κι αν είναι;

Το να συναντάς την Kratochvilova σήμερα σημαίνει ότι βλέπεις μπροστά σου μια πρώην σταρ που δεν είναι εμφανώς μυώδης, όπως πολλοί την βρήκαν τη δεκαετία του 1980. Είναι περιποιημένη και δε μοιάζει με σμιλευμένη πρωταθλήτρια.

Σήμερα, η Kratochvilova δεν φαίνεται θυμωμένη ή αμυνόμενη μιλώντας για υποψίες ντόπινγκ, παρά μόνο αδιάφορη. «Το έχω συνηθίσει», είπε. «Δεν με νοιάζει πια».

Είναι μαυρισμένη από την κηπουρική και την προπονητική και εξακολουθεί να κινείται με την ελαφρότητα του αθλητή, εκτός από ένα ελαφρύ «κουτσό» στο αριστερό της πόδι, από αυτό που περιέγραψε ως «σάπιο» αχίλλειο τένοντα.

«Είμαι ένα κορίτσι από την επαρχία», λέει η Kratochvilova.

Κατά τη διάρκεια μιας μισής ώρας συνέντευξης στο χώρο όπου προπονείται και τώρα προπονεί, στην αρχή φαινόταν νευρική, τελικά όμως έδειξε να χαλαρώνει και να αστειεύεται για το πώς είναι να προπονείς εφήβους.

«Δεν θέλουν να κάνουν τίποτα», είπε. «Ίσως η νεολαία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει κάποιο σοσιαλισμό».

Δεν κρίνεται στην Τσεχία όπως στη Δύση. Εδώ, αντιμετωπίζεται ως μια συμπαθητική, ακόμη και τραγική φιγούρα.

Μετά τη Βελούδινη Επανάσταση, οι αξιωματούχοι ήταν απρόθυμοι να εξερευνήσουν τις σκοτεινές πλευρές του αθλητικού παρελθόντος της Τσεχοσλοβακίας, είπε ο Nekola.

Υπήρχε ανησυχία για τους αθλητές που είχαν αξιοσέβαστο όνομα. Και, σε αντίθεση με την πρώην Ανατολική Γερμανία, όπου βρέθηκαν σχολαστικά και καταδικαστικά αρχεία μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, πολλά έγγραφα που σχετίζονται με το ντόπινγκ της Τσεχοσλοβακίας εξαφανίστηκαν.

Το συστηματικό ντόπινγκ αποκαλύφθηκε το 2000 σε ένα βιβλίο του Jan Hzidil, Τσέχου γιατρού. Στη συνέχεια, το 2006, έγγραφα που περιγράφουν λεπτομερώς τη χρήση στεροειδών δημοσιεύθηκαν από την τσέχικη εφημερίδα Mlada Fronta Dnes.

Ο Nekola ολοκληρώνει τη δική του έρευνα. Από το 1984, βρήκε μια λίστα με 44 αθλητές στίβου που επρόκειτο να υποβληθούν σε «εξειδικευμένη φροντίδα», όταν το πρόγραμμα, το οποίο στη συνέχεια λειτουργούσε ξεχωριστά από διάφορα αθλήματα, έγινε κεντρικό στην Τσεχοσλοβακία το 1985.

Το όνομα της Kratochvilova είναι πρώτο στη λίστα.

Ξεχωριστό έγγραφο δείχνει ένα εσωτερικό τεστ ελέγχου ντόπινγκ που δόθηκε σε Τσεχοσλοβάκους αθλητές στις 7 Σεπτεμβρίου 1987.

Το έγγραφο, που αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά από την Mlada Fronta Dnes το 2006, ανέφερε ότι το τεστ της Kratochvilova ήταν αρνητικό.

Ωστόσο, τόνισε ο Nekola, ότι τα διαθέσιμα αρχεία ήταν ελλιπή. Δεν βρήκε κανένα έγγραφο που να δείχνει ότι υπέγραψε έντυπο συγκατάθεσης, όπως απαιτείται, για να συμμετάσχει στο πρόγραμμα ντόπινγκ. Και δεν βρήκε κανένα έγγραφο που να δείχνει ημερομηνίες και δόσεις φαρμάκων που χορηγήθηκαν στην Kratochvilova.

«Δεν τα έχουμε συγκεκριμένα μαζί της», είπε ο Nekola. «Υπάρχουν πολλά ερωτηματικά».

Ερωτηθείσα εάν γνώριζε για το πρόγραμμα «εξειδικευμένης φροντίδας», η Kratochvilova απάντησε: «Κανείς δεν με ανάγκασε ποτέ. Δεν θυμάμαι κανέναν να ήρθε σε μένα και να μου είπε, «Πρέπει να το πάρεις αυτό. Αν κάποιος το είχε κάνει, θα είχα αρνηθεί».

Η Kratochvilova και ο Kvac, ο οποίος την καθοδήγησε για 20 χρόνια, είπαν ότι οι εξαιρετικές επιδόσεις της επιτεύχθηκαν με σκληρή αποφασιστικότητα, αυστηρή προπόνηση και δύναμη που δημιουργήθηκαν από μεγάλες - αλλά απολύτως νόμιμες - ποσότητες από του στόματος και ενέσιμης βιταμίνης Β12.

«Πήραμε το δρόμο της καινοτομίας, όχι ντόπινγκ», είχε πει ο Kvac.

Η βιταμίνη Β12 ήταν μια γνωστή εξήγηση που δόθηκε για θετικά τεστ φαρμάκων τη δεκαετία του 1980, είπε η Δρ. Christiane Ayotte, διευθύντρια του διαπιστευμένου εργαστηρίου του World Anti-Doping Association στο Μόντρεαλ.

Η επιστήμη δεν δείχνει ότι η Β12 έχει αναβολικές ή μυϊκές ιδιότητες που ενισχύουν την απόδοση, δήλωσαν αξιωματούχοι του αντιντόπινγκ. Διαφορετικά, η χρήση του από αθλητές θα απαγορευόταν.

Σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις, η Kratochvilova δεν απέτυχε ποτέ σε τεστ ναρκωτικών σε διαγωνισμό ή σε εξευτελιστικά τεστ φύλου που έγιναν εκείνη την εποχή.

Αυτό από μόνο του δεν αποτελεί εγγύηση για νόμιμες επιδόσεις, όπως φαίνεται από την κατεστραμμένη καριέρα του Lans Armstrong και το κρυφό πρόγραμμα ντόπινγκ που πραγματοποιήθηκε από τη Ρωσία όταν φιλοξένησε τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2014 στο Σότσι.

Η Kratochvilova αγωνίστηκε σε μια εποχή που ήταν φαρμακολογικά ελεύθερη για όλους, στην Ανατολή και τη Δύση, με τη χρήση στεροειδών.

Ο διεθνής έλεγχος ναρκωτικών εκείνη την εποχή ήταν αδιάφορος. Οι αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένων των Αμερικανών, αναγνωρίζουν ότι ήταν απρόθυμοι να πιάσουν τα κορυφαία αστέρια, φοβούμενοι ότι θα έβλαπτε το άθλημα. Αυτό άλλαξε κάπως όταν ο Καναδός σπρίντερ Ben Johnson βρέθηκε θετικός σε στεροειδή μετά τη νίκη στα 100 μέτρα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1988 στη Σεούλ της Νότιας Κορέας.

Τα αναβολικά στεροειδή, που επιτρέπουν την ανυποχώρητη προπόνηση και τη γρήγορη ανάρρωση από τις προπονήσεις και τους τραυματισμούς, δεν μετατρέπουν έναν μέσο άνθρωπο σε αστέρι.

Μάλλον, μπορούν να προσφέρουν σε ταλαντούχους και καθοδηγητικούς αθλητές, σε αθλήματα όπως ο στίβος, μια μικρή και αποφασιστική βελτίωση σε αγώνες που μπορούν να κερδίσουν κατά εκατοστά του δευτερολέπτου ή ένα τέταρτο της ίντσας.

Τι να κάνουμε λοιπόν με τις παλαιότερες περιπτώσεις;

Ορισμένες φαίνονται πιο ξεκάθαρες από άλλες. Το 1985, η Marita Koch από την πρώην Ανατολική Γερμανία ξεπέρασε το ρεκόρ της Kratochvilova στα 400 μέτρα με χρόνο 47.60. Όπως το ρεκόρ της Kratochvilova στα 800 μέτρα, έτσι κι αυτό θεωρείται από πολλούς απροσπέλαστο.

Η Koch δεν έχει παραδεχτεί ότι χρησιμοποιεί απαγορευμένες ουσίες. Ωστόσο, έγγραφα που αποκαλύφθηκαν μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου έδειξαν δόσεις και ημερομηνίες για τη χρήση του στεροειδούς Oral-Turinabol.

Ο John Hoberman, ειδικός κατά του ντόπινγκ στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, ο οποίος έχει μελετήσει φάρμακα που ενισχύουν την απόδοση για περισσότερες από τρεις δεκαετίες, είπε ότι ήταν «ασυγχώρητο» για την I.A.A.F. να μην έχει ενεργήσει κατά των αρχείων όπου υπήρχαν «επιτακτικά περιστασιακά ή εργαστηριακά στοιχεία» για τη χρήση παράνομων ουσιών.

Περιλαμβάνει τα ρεκόρ Koch και της Kratochvilova σε αυτή την κατηγορία.

«Δεν θα έπαιρνα στα σοβαρά ούτε μια στιγμή την ιδέα ότι η Kratochvilova έπαιρνε βιταμίνες», είπε ο Hoberman.

H Kratochvílova, πάντως αρνείται κατηγορηματικά ότι πήρε εν γνώσει της αναβολικά.

Η ίδια και ο προπονητής της, Miroslav Kvac, επέμειναν ότι οι εμφανίσεις οφείλονταν σε πολλή σωματική εργασία κατά τη διάρκεια της ανατροφής της σε μια φάρμα, τεράστιες ποσότητες προπόνησης με βάρη και μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Β12.

Μάλιστα αντιδρά με οργή στις φήμες η Kratochvílova: «Απόλυτα πρόκειται για ανοησίες. Δεν έχω πάρει ποτέ απαγορευμένες ουσίες».

Αντιδρώντας στην κριτική για τη μυώδη σωματική της διάπλαση, πρόσθεσε: «Όταν δουλεύεις τόσο σκληρά όσο εγώ, πρέπει να θυσιάζεις κάποια από τα εξωτερικά σου χαρίσματα. Οι γυναίκες της Δύσης δεν εργάστηκαν τόσο σκληρά όσο εγώ».