Ιανουάριος 1926: Όταν το Ελληνικό στοιχείο της Κωνσταντινούπολης «εσίγησε και απενεκρώθη»

Το ρεπορτάζ έχει τίτλο «Δύο μήνες στην Πόλη- Η θέσις των Ελλήνων Κωνσταντινουπόλεως» και φέρει την υπογραφή «Μήτσος Δειλινός». Ήταν ένας εξαιρετικός δημοσιογράφος της εποχής που μας προσέφερε σημαντικές πληροφορίες για τον Ελληνισμό στην Πόλη το 1926… Τέσσερα χρόνια μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και με τους Έλληνες να βιώνουν δύσκολες στιγμές και ουσιαστικά να χάνουν τα πάντα.

Το ρεπορτάζ δημοσιεύτηκε στις 7 Ιανουαρίου του 1926 στην εφημερίδα «Βραδυνή» και φυσικά έχει ιστορικό ενδιαφέρον. Σας παραθέτουμε μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα.

«Τι απέμεινε σήμερον εις την Κωνσταντινούπολιν από την Ελληνικήν της ζωήν, από την κίνησίν της, την εμπορικήν και κοινωνικήν; Τίποτε. Ή σχεδόν τίποτε. Η άλλοτε βομβούσα ελληνική κατά το 90% αγορά του Γαλατά εσίγησε και σχεδόν απενεκρώθη. Οι Έλληνες έμποροι, ένας- ένας διαρρέουν και εγκαταλείπουν την Κωνσταντινούπολιν μη δυνάμενοι να εξακολουθήσουν, εργαζόμενοι υπό τας Τουρκικάς πιέσεις.

Φόροι, περιορισμοί, ειδικά προνόμια υπέρ των Τούρκων εμπόρων, υποχρεωτική τήρησις των λογιστικών βιβλίων εις την Τουρκικήν, σταμάτημα των αγοραπωλησιών των ακινήτων, μεταφορά του Χρηματιστηρίου και του εμπορικού κέντρου από τον Γαλατά εις την Σταμπούλ και ο φόβος της αβεβαιότητος και του κινδύνου δια την αύριον, εμαράζωσαν το ελληνικόν εμπόριον το οποίον κινούμενον σήμερα ελάχιστα και σπασμωδικώς εντός στενωτάτων ορίων, διαρρέει από στιγμής εις στιγμήν εις τα χέρια των Γερμανοεβραίων οι οποίοι έχουν κυριολεκτικώς κατακλύσει την Κωνσταντινούπολιν»

Το ρεπορτάζ συνεχίζεται με ακόμα πιο συγκεκριμένες περιγραφές. Και ουσιαστικά αποκαλύπτει ότι η εμπορική και οικονομική δραστηριότητα της Πόλης ξέφυγε από τα χέρια των Ελλήνων αλλά δεν πήγε στα αντίστοιχα των Τούρκων. Πήγε στους Εβραίους και τους Γερμανούς:

«Εις το πολυθόρυβον άλλοτε Χαβιάρ Χαν, το κτίριον όπου ήσαν τα γραφεία των Ζαρίφηδων και όλων των μεγάλων Ελλήνων εμπόρων και τραπεζιτών, ο οικονομικός μαρασμός και η εμπορική απραξία έχουν απλώσει το πένθιμον πέπλον των. Τα ισόγεια γραφεία εις τα οποία άλλοτε οι Έλληνες μικρέμποροι και εμπορομεσίται εκέρδιζον άνετα και πλούσια, μετεβλήθησαν εις μικρομάγαζα εις τα οποία τηγανίζουν σκοτάκια ή πωλούν μπουγάτσα και Τούρκικα γλυκά οθωμανοί γλυκατζήδες.

Ο βόμβος της κινήσεως του Γαλατά, ένας βόμβος οφειλόμενος εις την κίνησιν του Ελληνικού εμπορίου, εσίγησε οριστικώς. Οι περίφημοι χαμάληδες της Κωνσταντινούπολης κάθονται σιωπηλοί στη ράχη της χαμαλίκας των αναμένοντας ματαίως τη διαταγή του Τζορμπατζή εφέντη να ξεφορτώσουν ή να φορτώσουν μαούνες. Και μέσα στην πένθιμη αυτή ακινησία, οι συριγμοί των ατμοπλοίων που εκτελούν τη συγκοινωνία των προαστείων, ακούονται σαν οιμωγή τσακαλιού μέσα σε άναστρη σκοτεινιασμένη νύχτα. Μα μήπως τάχα η νέκρωσις του ελληνικού εμπορίου υπήρξε η ζωή του Τουρκικού;

Ωφελήθη τουλάχιστον το Τουρκικόν εμπόριον ή κατέλαβε την θέσιν του Ελληνικού; Κάθε άλλο. Ο εβραίος με τη γαμψή μύτη του αρπακτικού ορνέου και ο Γερμανός του ψυχρού υπολογισμού, εχώθησαν παντού. Το εμπόριον της Τουρκίας, εισαγωγικόν και εξαγωγικόν ανηρπάγη κυριολεκτικώς από τα ελληνικά χέρια όχι δια να δοθή τουλάχιστον εις τα Τουρκικά, πράγμα που θα ήτο φυσικόν και ας πούμε και δίκαιον ακόμα, αλλά δια να πέσει εις τα απομυζητικά χέρια των Γερμανοεβραίων.

Ο Τούρκος παραγωγός και ο λαός καταναλωτής είναι τάχα ευχαριστημένοι από την αλλαγή αυτήν;»

Η συνέχεια αφορά στην κοινωνική ζωή των Ελλήνων αλλά και στους ανθρώπους του πνεύματος στην Πόλη

«Αι φιλικαί συγκεντρώσεις στα διάφορα σπίτια της Κωνσταντινουπόλεως εις τας οποίας εσφυρηλατούντο το αίσθημα της αλληλεγγύης και του αλτρουισμού και ανεζωπυρούτο το ελληνικόν αίσθημε που εγέννησε τα περίλαμπρα κτίρια των εκπαιδευτηρίων της ελληνικής Κοινότητος και τα οποία έδωσαν την μόρφωσι εις χιλιάδες ελληνοπαίδων, έπαυσαν ολοτελώς. Κανείς σχεδόν πλέον δεν εισφέρει δια τας ανάγκας της Κοινότητος αφού κανείς σχεδόν δεν μπορεί να επαρκέση εις τας ιδικάς του ανάγκας. Η πνευματική και φιλολογική ζωή της πόλεως ενεκρώθη τελείως.

Ο Γιαλούρης, ο Κασαπάκης, ο Μπερτ, ο Κόβας και οι τόσοι άλλοι νέοι που αποτελούσι τη Φιλολογική Συντροφιά της Πόλης κατήντησαν μια θλιβερή συντροφιά που δεν κάνει τίποτα. Ο Φιλολογικός Σύλλογος χαρακτηρισθείς υπό των Τούρκων ως αντεθνική εστία, εκλείσθη και η πλουσιωτάτη βιβλιοθήκη του μετεφέρθη εις την Άγκυραν. Το κτίριον, ιδιοκτησία του Συλλόγου κατεσχέθη και χρησιμεύει ως γραφγείου του Τουρκικού Εθν.Δημ. κόμματος και εκεί όπου εστεγάζοντο αι Μούσαι, στεγάζεται σήμερον η πολιτική φατρία.

Ο ελληνικός Τύπος κατήντησε μεταφραστική φυλλάδα φιλοξενούσα εις τας στήλας της τον τουρκικόν τύπον εν μεταφράσει. Τα πάντα παρακμή, απονέκρωσις, απογοήτευσις, κατάρρευσις. Και ο απομείνας ελληνισμός κινείται, ζη και αναπνέει σπασμωδικώς εντός των ερειπίων του, πιέζεται, αγωνιά και μέρα με την ημέρα διαρρέι εγκαταλείπων την χώραν εις την οποίαν είδε το φως, την πατρίδα του, το χώμα το οποίον εποτίσθη με το αίμα των προγόνων του».

Η κατάληξη έχει να κάνει με τη διαπίστωση ότι η ημέρα που η Κωνσταντινούπολη δε θα είχε τίποτα ελληνικό, δεν ήταν μακριά.

«Και ασφαλώς η ημέρα κατά την οποίαν τίποτα δεν θα ενθυμίζη Ελληνικήν Κωνσταντινούπολιν δεν θα είναι μακράν. Η τουρκική νοοτροπία θέλει μιαν Τουρκίαν καθαρώς Τουρκικήν. Ολόκληρος η προσοχή Κράτους και Δήμου έχει στραφή εις τον εκτουρκισμόν παντός ελληνικού ή ξένου. Εις την μεγάλην εμπορικήν οδόν του Πέραν η ξενόγλωσσος επιγραφή έχει πάθη ολικήν έκλειψιν, επιβληθείσης βαρυτάτης, αβαστάκτου φορολογίας επί των μη τουρκικών επιγραφών. Εις τα δημόσια γραφεία, το Ταχυδρομείον και το Τηλεγραφείον τουλάχιστον θα έπρεπε να εξαιρεθούν- ουδεμία ξενόγλωσσος πινακίς υπάρχει η οποία να οδηγεί τον ξένον. Μια εγκύκλιος του υπουργείου Γεωργίας αν δεν κάνω λάθος, ιδούσα το φως και εις τας ελληνικάς εφημερίδας, ώριζε ότι πάντα τα έγγραφα τα απευθυνόμενα προς αυτό δέον να είναι συντεταγμένα εις καθαρώς τουρκικήν γλώσσαν αποφευγομένης της χρήσεως Αραβικών ή Περσικών λέξεων (ως γνωστόν η Τουρκική γλώσσα είναι κράμα Περσικής, Αραβικής και Τουρκικής).

Αι ξέναι Τράπεζαι, αι ξέναι εταιρείαι και οι εμπορικοί οίκοι είναι υποχρεωμένοι να τηρούν τα βιβλία των εις την Τουρκικήν και να προσλαμβάνουν κατά το 75% Τούρκους υπαλλήλους. Εις τας δημοσίας υπηρεσίας δεν παρέμεινε κανείς μη Τούρκος υπάλληλος.

Ο τρούλος της Αγίας Σοφίας κινδυνεύει να πέση αλλά κανείς δεν σκέπτεται να προλάβη την πτώσιν του. Είναι Βυζαντινό μνημείο και πρέπει να λείψει»!

Πραγματικά οι περιγραφές είναι αποκαλυπτικές σχετικά με την εικόνα της Πόλης το 1926.

Εδώ όλο το ρεπορτάζ