Η Καχυποψία, ο Πολιτικός Φανατισμός και η Οργή της Σύγχρονης Κοινωνίας

Η ελληνική κοινωνία μοιάζει, πολλές φορές, σαν να πορεύεται υπό το βάρος μιας δικαιολογημένης, σχεδόν αναπόφευκτης καχυποψίας. Αυτό το αίσθημα, που διαπερνά τις κοινωνικές σχέσεις, τις πολιτικές συζητήσεις και τις καθημερινές συνήθειες, έχει, ίσως, βάσεις τόσο βαθιές όσο και η ίδια η ιστορία της χώρας μας.

Από την εποχή της τουρκοκρατίας μέχρι τις πολυάριθμες κοινωνικές αναταραχές του 20ού αιώνα, η αίσθηση της ανασφάλειας και της προδοσίας φαίνεται να διαμορφώνουν τον ελληνικό χαρακτήρα. Η αλήθεια για τον Έλληνα πολίτη, φαίνεται να είναι πάντα σε μια κατάσταση αμφισβήτησης.

Ίσως αυτό να εξηγείται από την πολύχρονη ιστορία της χώρας μας, που χαρακτηρίζεται από ξένες παρεμβάσεις και καταπιέσεις. Όπως τα «παράθυρα» της κοινωνίας ανοίγουν για μια νέα εποχή, το φάντασμα του παρελθόντος συχνά παραμένει να σκιάζει τα βήματα του μέλλοντος.

Η καχυποψία απέναντι στους πολιτικούς και τους θεσμούς εν γένει – ειδικά στους δημόσιους λειτουργούς και τους φορείς εξουσίας – είναι αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της παράδοσης.

Οι ιστορίες διαφθοράς, οι σκανδαλιστικές αποκαλύψεις, η ατιμωρησία και η αίσθηση πως οι πολιτικοί λειτουργούν ως εκπρόσωποι ενός κλειστού συστήματος που δεν έχει καμία σχέση με τα συμφέροντα του λαού, αναπαράγουν και τροφοδοτούν μια γενικευμένη αμφιβολία για τους θεσμούς.

Η δικαιοσύνη συνεχώς αμφισβητείται για τη φερεγγυότητά της, ενώ η εμπιστοσύνη στους δημόσιους λειτουργούς και υπαλλήλους, παρά τις προσπάθειες να αποκατασταθεί, παραμένει θολή και ασταθής.

Αυτός ο φαύλος κύκλος διαφθοράς και απογοήτευσης ενισχύει τη στάση των Ελλήνων απέναντι στις εξουσίες, προκαλώντας την ανάγκη για προστασία της ατομικής ταυτότητας μέσα από μια κοινωνία που μοιάζει να αποτυγχάνει να τους παρέχει την εμπιστοσύνη και την ασφάλεια που χρειάζονται.

Αυτή η αίσθηση προδοσίας είναι που γεννά την καχυποψία και κάνει τους Έλληνες να βλέπουν με σκεπτικισμό όχι μόνο τους πολιτικούς αλλά και τις δημόσιες υπηρεσίες, τους φορείς που θα έπρεπε να διασφαλίζουν την εύρυθμη λειτουργία του κράτους και την ευημερία των πολιτών.

Ενώ οι πολίτες ζητούν διαφάνεια και λογοδοσία, πολλές φορές αντιμετωπίζουν έναν κόσμο όπου η απάντηση φαίνεται να έρχεται πάντα (όταν έρχεται…) καθυστερημένα, αναποτελεσματικά και με πολλά ερωτηματικά.

Εδώ ακριβώς έρχεται το δεύτερο ζήτημα: Η ψυχολογία του Έλληνα που είναι παγιδευμένος σε έναν φαύλο κύκλο αμφισβήτησης και φανατισμού. Η πολιτική ταύτιση δεν είναι μόνο αποτέλεσμα μιας εσωτερικής ανάγκης για κοινωνική αποδοχή, αλλά και μιας ανάγκης να βρουν οι πολίτες “ενόχους” σε αυτήν την κατάσταση.

Η αντίληψη ότι “η πολιτική είναι βρώμικη” ενισχύει την τάση να αναζητούν στον κάθε πολιτικό αντίπαλο τη μορφή του κακού, το οποίο το άτομο πρέπει να καταπολεμήσει, χωρίς να βλέπει το πλήρες πλαίσιο των πραγμάτων.

Οι Έλληνες, από την άλλη, ανησυχούν για την εξουσία των πολιτικών, των δικαστικών και των άλλων λειτουργών του κράτους, καθώς αυτά τα πρόσωπα αναπαριστούν το ίδιο το σύστημα που συχνά τους έχει απογοητεύσει.

Αυτή η ανάγκη να “δείξουμε” την κακή πλευρά του συστήματος, τον κακό πολιτικό ή το διεφθαρμένο δημόσιο λειτουργό, εκφράζεται ενίοτε μέσα από τη θρησκευτική, πολιτική ή ιδεολογική φανατισμένη υπεράσπιση ενός κόμματος.

Και σε αυτήν την υπεράσπιση, ο Έλληνας πιστεύει ότι καταπολεμά αυτό το σύστημα, χωρίς να βλέπει τις ρίζες του φαινομένου στην ευρύτερη κοινωνική διάσταση.

Στα social media, αυτή η τάση ενισχύεται, καθώς η προπαγάνδα και οι προσωπικές επιθέσεις γίνονται καθημερινό φαινόμενο, αντί για έναν υγιή διάλογο. Η ψηφιακή εποχή, με τον χαρακτηριστικό της χαρακτήρα "πολέμου της πληροφορίας", προσφέρει τον ιδανικό χώρο για να εκφραστεί η αμφισβήτηση και ο φανατισμός.

Αναρωτιόμαστε λοιπόν, τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιστρέψουμε αυτή την κατάσταση; Στην κοινωνία της οργής και της απογοήτευσης, η ενεργή συμμετοχή μας είναι η μόνη διέξοδος.

Η αλλαγή ξεκινά από την αναγνώριση αυτών των αρνητικών συναισθημάτων και την κατανόηση των βαθύτερων αιτίων τους. Χρειάζεται, πρώτα και κύρια, να σπάσουμε τον κύκλο της αδιαφορίας και της απογοήτευσης και να ανοίξουμε το διάλογο.

Η αλληλοκατανόηση, ο σεβασμός της διαφορετικής άποψης και η πίστη στην αξία του πολιτικού διαλόγου είναι το θεμέλιο για να δημιουργήσουμε μια πιο ανοιχτή και ειλικρινή κοινωνία.

Μόνο μέσα από την κατανόηση των ριζών της καχυποψίας και της πολιτικής διάσπασης, θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε μπροστά με αισιοδοξία και κοινό στόχο για την πρόοδο και τη διαφάνεια.