Ο Δάγκειος Πυρετός του 1928

Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1928 οι εφημερίδες καθημερινά είχαν στο πρωτοσέλιδό τους ένα πολιτικό θέμα. Πηγαίναμε προς τις εκλογές. Βενιζελικοί και Αντιβενιζελικοί είχαν πολώσει το περιβάλλον. Γίνονταν αιματοχυσίες… Λήσταρχοι απήγαγαν βουλευτές. Στο μεταξύ ο Δάγκειος Πυρετός άρχισε να θερίζει. Και οι εφημερίδες (αν και υπήρχαν πολλά κρούσματα) άρχισαν να καταλαβαίνουν πόσο δύσκολη ήταν η κατάσταση 2-3 μέρες πριν τις εκλογές…

Η Ελλάδα (πρώτα η Αθήνα, μετά ο Πειραιάς κι ακολούθησε επέκταση) έζησε τότε μια μεγάλη δοκιμασία. Οι συνθήκες υγιεινής ήταν άθλιες. Λιμνάζοντα νερά παντού με αποτέλεσμα να κάνουν… πάρτι τα κουνούπια. Τα οποία και με το δάγκωμά τους προκαλούσαν τον Δάγκειο Πυρετό.

Πως αντιμετώπισε τότε η Ελλάδα την δοκιμασία; Οι περιγραφές των εφημερίδων είναι δραματικές… Των υπαλλήλων του Α’ Νεκροταφείου, ανατριχιαστικές. Και κάπως έτσι ξαναγράφουμε μια ακόμα τρομερή ιστορία.

Δάγκειος πυρετός: Η πρώτη εμφάνιση σε δημοσίευμα

Στις 14 Αυγούστου στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» εμφανίζεται το πρώτο δημοσίευμα.  Μετά από πολλές μέρες πόλωσης ενόψει των εκλογών (Βενιζελικοί και Αντιβενιζελικοί) ο κόσμος ενημερώνεται ότι ο Δάγκειος πυρετός εμφανίζεται στην Ελλάδα. 

Από τον Ιούλιο, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η εφημερίδα. Με πρώτη εστία την περιοχή στην Πλατεία Βάθη.

Μάλιστα όπως γράφει ο συντάκτης «ο αριθμός των κρουσμάτων της επιδημίας δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί διότι οι περισσότεροι που την περνούν σε ήπια μορφή δεν πάνε στο γιατρό. Ούτε και η νόσος είναι τέτοια ώστε να υποχρεώνει τους ιδιώτες γιατρούς στην επίσημη δήλωση των κρουσμάτων».

Όμως εδώ αρχίζουν τα ανησυχητικά. «Ο αριθμός των κρουσμάτων ανέρχεται εις αρκετές χιλιάδες. Κατά προσέγγιση, τα κρούσματα τα φετινά δεν είναι λιγότερα των δέκα χιλιάδων

Τις επόμενες ημέρες αρχίζουν και τα πρώτα στοιχεία. Μέσα σε ένα 24ωρο από τον Δάγγειο πυρετό καταγράφηκαν 2 θάνατοι, άλλοι τόσοι από εντερίτιδα και έναν από δυσεντερία.

Το ρεπορτάζ αναφέρει ότι τα έλη της εταιρείας «Πάουερ» (είχε αναλάβει την ηλεκτροδότηση της Αθήνας) αποτελούσαν εστία για τα κουνούπια που μετέδιδαν τον Δάγκειο πυρετό. Μάλιστα ο Υπουργός Συγκοινωνίας είχε μεταβεί στην σήραγγα των έργων και ζήτησε από τον εργολάβο να αποξηρανθούν τα έλη που δημιουργούνται. Κι όπου αυτό δεν μπορεί να γίνει, να ρίχνουν ακάθαρτο πετρέλαιο.

Επίσης για λίγες ημέρες έκλεισε το θέατρο «Κεντρικόν» καθώς τα περισσότερα μέλη του θιάσου είχαν προσβληθεί από τον Δάγκειο!!!

Η κατάσταση αρχίζει και γίνεται τρομακτική

Σιγά- σιγά η κατάσταση γίνεται χειρότερη. «43 χιλιάδες ασθενείς στην πρωτεύουσα» αναφέρει η εφημερίδα. «Τρομακτική η εξάπλωση του Δάγκειου» είναι ο τίτλος που μοιάζει με εφιάλτης. Ένα 24ωρο νωρίτερα είχαν χάσει τη ζωή τους 16 άτομα εξαιτίας της επιδημίας.

Οι υπάλληλοι του Υπουργείου Πρόνοιας πήγαν στους προσφυγικούς συνοικισμούς και διένειμαν εντομοκτόνα, φάρμακα, ασπιρίνη και κινίνη.

Στα περισσότερα φαρμακεία της Αθήνας, με γνωστοποίηση μέσω των εφημερίδων, ιδρύθηκαν σταθμοί διανομής φαρμάκων προς όλους τους κατοίκους.

Και άρχισαν και οι οδηγίες που ήταν οι εξής:

1.Δεν αφήνουμε είτε εντός είτε εκτός σπιτιού την παραμικρή ποσότητα στάσιμου νερού.

2.Τα ντεπόζιτα του νερού να κλείνονται με τέτοιο τρόπο ώστε να μην μπορεί να εισέλθει κουνούπι.

3.Να ρίχνουν μικρές ποσότητες πετρελαίου στις τρύπες των βόθρων, του πλυσταριού και των τουαλετών.

4.Να μην κρατάει ο κόσμος σκουπίδια στο σπίτι του. Κι όταν δεν μπορούν να τα πετούν αμέσως, να ρίχνουν ασβέστη διαλυμένο σε νερό.

5.Να σκοτώνουν τα κουνούπια με κάθε τρόπο. Ιδανικά με εντομοκτόνο.

Και όλα αυτά μέσα σε πολιτική πόλωση 

Η πόλωση συνεχίζεται. Οι εφημερίδες ασχολούνται με τις αιματηρές διαμάχες ανάμεσα σε Βενιζελικούς και Καφανταρικούς. Λήσταρχοι (Κουμπαίοι με συνεργάτες του Μήτρου Τζατζά) είχαν απαγάγει δύο «Καφανταρικούς» βουλευτές και οι εφημερίδες κατηγορούσαν τον Βενιζέλο ότι καλλιεργεί το παρακράτος.

Τα πράγματα δεν είναι καθόλου καλά όμως και με τον Δάγκειο. «Τρομακτική επέκταση της επιδημίας» είναι τα νεότερα. «Αξιοθρήνητη η κατάσταση στην Πειραϊκή αγορά».

Κι άλλα πολλά. «Σε δεκάδες χιλιάδες μετρούνται οι ασθενείς. Καταστήματα, γραφεία κι επιχειρήσεις κλείνουν. Οι εργασίες στις τράπεζες και στις υπηρεσίες χωλαίνουν προσθέτως καθώς υπάρχει απραξία στο εμπόριο. Καθημερινά λήγουν  προθεσμίες που δεν μπορούν να πληρωθούν λόγω της κατάστασης».

Όσο για τις λεπτομέρειες της ασθένειας; «Εκδηλώνεται εντός τριημέρου από το δάγκωμα του κουνουπιού. Αγωγός της ασθένειας όμως είναι ένας αόρατος ιός στον οποίο μερικοί επιδίωξαν να βρουν σπειροχαίτη. Δεν υπάρχει αυτό. Το σίγουρο είναι ότι μετά την περίοδο της εισβολής της ασθένειας, την οποία χαρακτηρίζουν ισχυροί πόνοι στο σώμα και στις αρθρώσεις, η νόσος εισέρχεται σε ύφεση μετά από δύο ως τρεις ημέρες».

Και όπως γίνεται σαφές, περιμένουν το φθινόπωρο για να… σβήσει η ασθένεια.

Απολύμανση με ακάθαρτο πετρέλαιο

Φτάνουμε στις 23 Αυγούστου 1928 αλλά η κατάσταση γίνεται χειρότερη. Μέσα σε ένα 24ωρο σημειώθηκαν 38 θάνατοι στην Αθήνα. Ενώ στον Πειραιά εμφανίστηκε σε κακοήθη μορφή.

Αποτέλεσμα; Να επιβληθούν και άλλα μέτρα. Οι Αρχές διέταξαν το κατάβρεγμα των δημόσιων δρόμων και την απολύμανση με ακάθαρτο πετρέλαιο όλων των υπονόμων και των μικροελών.

Ο Δάγκειος Πυρετός τρομοκράτησε και τον Βενιζέλο

Τα πράγματα δυσκολεύουν. Όπως αναφέρει η εφημερίδα «Εμπρός» μπροστά στην φρίκη που έχει προκληθεί από τους θανάτους, ο Πρωθυπουργός της χώρας, Ελευθέριος Βενιζέλος τρομοκρατημένος, απέρχεται στο εξωτερικό. Λόγω της καρδιακής του πάθησης ήταν στις ευπαθείς ομάδες σε περίπτωση κατά την οποία θα τον «χτυπούσε» η επιδημία.

Λήφθηκαν επιπλέον μέτρα:

1.Οι ιδιοκτήτες και οι ενοικιαστές των σπιτιών και γενικά οι διευθυντές πάσης φύσεως επιχειρήσεων υποχρεούνται κάθε 1η και 15η του μήνα να ρίχνουν ασβέστη στα ρείθρα κάθε μη ασφαλτοστρωμένης οδού. Όπως επίσης και στις αυλές των καταστημάτων ή σπιτιών τους.

2.Οι αστυνομικοί θα ελέγχουν αν τηρείται το παραπάνω. Και οι παραβάτες θα διώκονται κατά τις διατάξεις του νόμου 697 του Ποινικού Δικαίου.

Η προσπάθεια να κατανοήσει ο κόσμος το πρόβλημα

Τα επιστημονικά συμβούλια έδιναν κι έπαιρναν. Με πρώτο συμπέρασμα ότι πρέπει να ενημερωθεί ο κόσμος για την σοβαρότητα της κατάστασης. Και να συμμορφωθεί προς τις οδηγίες.

Φανταστείτε τα μέσα που έχουμε τώρα για την ενημέρωση και τα τότε. Πόσο δύσκολη ήταν η προσπάθεια. Επιτροπές που είχαν συσταθεί στις προσφυγικές συνοικίες θα εργάζονταν μαζί με τις αδελφές του Ερυθρού Σταυρού για την διαφώτιση του κόσμου. Στην εκκλησία γίνονταν συστάσεις προς τον κόσμο ώστε να ακολουθεί τις οδηγίες.

Και άλλα πολλά… Όπως η συστηματική καθαριότητα των στάβλων και των βουστασίων και η μεταφορά των ακαθαρσιών έξω από την πόλη, για καύση.

Επίσης το υπουργείο και ο δήμος έκαναν «παροχή γάλακτος λεμονιών, πάγων κτλ εις τους άπορους ασθενείς».

Είμαστε στο τέλος Αυγούστου. Ο Δάγκειος πυρετός έχει προσβάλλει περισσότερα από 100 χιλιάδες άτομα.. Μαύρα μαντάτα έρχονται από παντού. Ο Δάγκειος επεκτείνεται και σε άλλα μέρη της Ελλάδας εκτός από την Αθήνα και των Πειραιά. Οι ασθενείς εκτός από υψηλό πυρετό παρουσιάζουν κρίσεις επιληψίας με αιμορραγία…

Στο ρεπορτάζ αναφέρεται ακόμα ότι εκείνη την ημέρα, περισσότεροι από 50 χιλιάδες Αθηναίοι βρίσκονταν κλινήρεις εξαιτίας της επιδημίας. Και το άσχημο; Οι νεκροί μόνο στην Αθήνα, πλησίαζαν τον αριθμό 500!!!

Στον Πειραιά τα κρούσματα ήταν περισσότερα των 65 χιλιάδων και μάλιστα αναφέρεται ότι η επιδημία παρουσιάζεται εκεί με βαρύτατη μορφή. «Το λήξαν 24ωρο σημειώθηκαν 15 θάνατοι εκ Δαγκείου» γράφουν οι δημοσιογράφοι.

Πένθος παντού…

Μεγαλύτερο πρόβλημα οι ηλικιωμένοι

Κι εδώ έχουμε περισσότερες πληροφορίες. «Η θνησιμότης παρατηρείται μεταξύ των υπερηλίκων ασθενών και ειδικώς σε όσους έχουν ηλικία άνω των 60 ετών. Και τότε οσάκις ο ασθενής πάσχει τυχόν κι εξ άλλης νόσου».

Μην πανικοβάλλεστε με την ηλικία… Το 1928, ένας 60χρονος ήταν υπερήλικας. Κι ένας 50χρονος… γέρος. Άλλες εποχές, άλλο το προσδόκιμο ζωής και σαφώς χειρότερες οι συνθήκες.

Χάπια, εντομοκτόνα, ασπιρίνη και "κάτι για να πίνετε"

Οι πρώτες διαφημίσεις άρχισαν να εμφανίζονται στις εφημεριδες, Για την αντιμετώπιση του Δάγκειου Πυρετού βεβαίως.

Οι επιλογές του κόσμου άρχιζαν από χορήγηση αντιπλασμωδίνης ή με… καταπότια (χάπια) Αντιμαλάρια

Μετά έπρεπε να μπείτε σε δίλημμα. Να προτιμήσετε το εντομοκτόνο FLAG

Ή το ΚΑΤΟΛ 

Επίσης θα μπορούσατε να πάρετε μια ασπιρίνη

Η ακόμα και το… Σουραζοτάλ. Αυτό ήταν για την αποθεραπεία. Διότι όπως λέει «3 ποτηράκια του λικέρ την ημέρα θα βοηθήσει να αποκαταστήσει ο αναρρώσας, τις χαμένες του δυνάμεις

Διατίμηση εντομοκτόνων, κατάσχεση πάγου, απαγόρευση παραγωγής παγωτών!

Υπήρξαν κι επιπλέον μέτρα. Το πρώτο που έκανε το υπουργείο ήταν η διατίμηση των εντομοκτόνων καθώς κρίθηκε ότι η τιμή τους ήταν υπερβολική. Αποφασίστηκε λοιπόν ότι το νόμιμο κέρδος σε καμία περίπτωση δεν θα υπερβαίνει το 10%.

Επίσης επειδή υπήρχε έλλειψη πάγου, διατάχθηκε η παρακράτηση του 20% εκ της ποσότητας που υπήρχε σε διάφορα κέντρα και καταστήματα. Η ποσότητα αυτή ανερχόταν σε 2.500 κολώνες πάγου. Θα διέθεταν πάγο υπό την εποπτεία αστυνομικής δύναμης στους ασθενείς με την δημιουργία πρατηρίων σε διάφορες συνοικίες.

Σε περίπτωση που δεν έφτανε και πάλι ο πάγος επόμενο μέτρο θα ήταν η απαγόρευση παρασκευής παγωτών για ένα 10ήμερο!

Πάγος μεταφέρθηκε και στην Θεσσαλονίκη. Όπως επίσης 400 κολώνες πάγου μεταφέρθηκαν ατμοπλοϊκώς από την Πάτρα στην Αθήνα.

Η τραγική κατάσταση στο νεκροταφείο

Και φτάνουμε στο πιο ανατριχιαστικό σημείο… Στα ρεπορτάζ από το Α’ Νεκροταφείο όπου περιγράφεται αναλυτικά η τραγική κατάσταση.

«Ο Θάνατος απλώνει τη σκιά του. Οι Αθηναίοι αποθνήσκουν κατά δεκάδες. Οι κηδείες κατάντησαν το συνηθέστερο θέαμα. Η ατέλευτος πομπή προς το Α’ Νεκροταφείο. Εξήντα ως σαράντα τα καθημερινά θύματα της επιδημίας»…

Αυτά αναφέρονται στην αρχή. Η περιγραφή στο ρεπορτάζ είναι ακόμα πιο ανατριχιαστική… Καθώς όπως γράφουν οι δημοσιογράφοι, δεν… προλάβαιναν τις κηδείες!

«Στην εκκλησία ψάλλουν δύο νεκρούς μαζί ενώ στην είσοδο αναμένει τρίτος. Από το βάθος του δρόμου ανεβαίνει άλλη νεκρώσιμος πομπή. Στην σκιά του παρά το γραφείο του εφόρου, αναμένουν με τις ομπρέλες δύο παπάδες. Λίγα βήματα παρακάτω άλλοι δύο. Και στην πύλη, δεξιά κι αριστερά, με τα πετραχήλια τους ανά χείρας, έτοιμοι να προσφέρουν υπηρεσίες.

Σε όλα παρατηρείται μια βιασύνη…

Στην πύλη στέκει ο επιστάτης του Νεκροταφείου και μετρά.

-Τριάντα ένας…

Τον πλησιάζουμε.

-Από δάγκειο κι αυτός; Τον ρωτάμε.

-Από δάγκειο. Όλα αυτά τα χαρτάκια που βλέπεις είναι «δάγκειοι».

Μας παρουσιάζει μια δέσμη από ομοιόμορφα χαρτάκια. Τα εισιτήρια των εισερχόμενων. Είναι ακριβώς 31 κι έχουν εκδοθεί επ ονόματι Αθηναίων όλων των τάξεων και φύλων.

-Που να δεις τις άλλες μέρες, μας λέει. Χθες έφεραν 55. Προχθές 40 και την Τρίτη 62. Τα παιδιά έθαβαν ως τη νύχτα.

Τα «παιδιά» είναι οι νεκροθάφτες.

-Πιαστήκανε τα χέρια μας κύριε, παραπονείται ένα από τα παιδιά.

Είναι το λιγότερο 60 ετών και η μύτη του κοκκινίζει μέσα στο σκοτάδι ακόμη. Κρατιέται όμως πολύ καλά.

-Έχουν δίκιο τα παιδιά, παρατηρεί ο ελεγκτής. Από δέκα που ήταν έμειναν μόνο τρεις. Οι άλλοι είναι κρεβατωμένοι από Δάγκειο. Πήραν πέντε- έξι εργάτες αλλά κι εκείνοι έφυγαν. Η δουλειά μας θέλει καρδιά…

Μας διακόπτει τη συζήτηση η άφιξη των εισερχομένων

-Τριάντα δύο, λέει ο έφορος. Απόψε θαρρώ πως θα μας πάρει πάλι η νύχτα, πρόσθεσε ψιθυρίζοντας και κοιτάζοντας στο βάθος του δρόμου».

Χρειάζεται κάτι περισσότερο από αυτό;

Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Αθήνα τα έτη 1927- 28 καταγράφηκε η τελευταία μεγάλη επιδημία Δάγκειου πυρετού στην Ευρώπη. Από τότε δεν έχουν καταγραφεί κρούσματα οπότε και θεωρείται ότι ο Δάγκειος πυρετός έχει εκριζωθεί από τη χώρα.