Έτσι έκαναν Πάσχα οι Αθηναίοι κατά την Τουρκοκρατία

Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο, ιστορικό αφιέρωμα, βρήκαμε στην εφημερίδα "Ελεύθερος Άνθρωπος" τον Απρίλιο του 1931. Ήταν Πάσχα και τότε και ο συντάκτης είχε ετοιμάσει ένα εξαιρετικό ρεπορτάζ, με ιστορική σημασία. Συγκεκριμένα περιέγραφε το Πάσχα που έκαναν οι Αθηναίοι κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

Υπάρχουν ορισμένες λεπτομέρειες με μεγάλο ενδιαφέρον αλλά και ονομασίες περιοχών που δε γνωρίζαμε και τις μαθαίνουμε μέσα απ' αυτό το εξαιρετικό ρεπορτάζ. Κυρίως όμως όταν περιγράφεται η χρονιά που το Πάσχα και το Μπαϊράμι είχαν συμπέσει.

Πάμε όμως να δούμε τα πράγματα από την αρχή. Η εισαγωγή γίνεται με έναν τρόπο νοσταλγικό για τις περιγραφές των παππούδων των τότε γερόντων που κι εκείνοι τα είχαν ακούσει και μάθει από τους δικούς τους παππούδες. 

Τι ήταν, όμως, η Αθήνα πριν το 1800; Τα στοιχεία που δίνονται περί του πληθυσμού της νυν πρωτεύουσας είναι εντυπωσιακά. Πριν το 1800 η Αθήνα ήταν μια πόλη 15 χιλιάδων κατοίκων. Οι 10.000 ήταν Ορθόδοξοι και οι 5.000 ήταν Οθωμανοί, Άραβες και Φράγκοι.

Το βασικό μέλημα ήταν να μην υπάρξει ΟΥΤΕ ΕΝΑΣ που δεν θα είχε τη δυνατότητα να κάνει χαρούμενο Πάσχα. Να έχει δηλαδή το αρνί του, τη λαμπάδα του, τα κόκκινα αυγά του... Και μπορείτε να διαβάσετε που, από ποιούς αλλά και πως γινόταν αυτό

Από τη Μεγάλη Δευτέρα κιόλας άρχισαν οι προετοιμασίες. Και μπορείτε να διαβάσετε παρακάτω το πως και τι...

Παρακάτω μπορούμε να διαβάσουμε τι γινόταν κατά την Μεγάλη Τετάρτη και Μεγάλη Πέμπτη

Την Μεγάλη Πέμπτη όμως, έβαφαν και τα αυγά... Και να ξέρετε ότι όσα γεννούσαν εκείνη τη μέρα οι κότες τα έβαζαν στη φωτιά, πριν τα Δώδεκα Ευαγγέλια και μετά τα χρησιμοποιούσαν ως φάρμακο για τον πόνο του λαιμού. Μάλιστα πίστευαν ότι θα μπορούσαν αυτά να γίνουν και χρυσάφι άμα έκανε η Παναγία... επίσκεψη στο σπίτι. Επίσης ζύμωναν και την πασχαλινή κουλούρα.

Το ζύμωμα άρχιζε λοιπόν με περισσότερη... επιμέλεια από τα νέα κορίτσια. Κυρίως οι μεγαλύτερες κόρες γιατί το ζύμωμα θα έφερνε... αποκατάσταση (γάμο δηλαδή) όπως πίστευαν. Αν όμως υπήρχε στο σπίτι κάποιο κορίτσι που δεν είχε περάσει τα 12 έτη, τότε έκανε εκείνο το πρώτη του ζύμωμα με την ιεροτελεστία που θα διαβάσετε παρακάτω. Ο θρύλος λέει ότι όσα κορίτσια είχαν ελιά στο πρόσωπο, έφτιαχναν νοστιμότερο ψωμί... Άλλωστε τα κορίτσια που είχαν ελιά ήταν περιζήτητα.

Άλλωστε υπήρχε και τραγούδι για την ελιά... Πάμε στην Μεγάλη Παρασκευή όπου απαγορευόταν το ζύμωμα, απαγορευόταν να φας οτιδήποτε γλυκό αλλά και να καρφώσεις κάτι στον τοίχο... Οι κοπέλες στόλιζαν τον Επιτάφιο και στέκονταν νηστικές μέχρι τη λιτανεία.

Πως γινόταν η περιφορά του Επιταφίου; Μπορείτε να διαβάσετε πληροφορίες αλλά και τη χρησιμότητα των άνθεων και τι έκαναν με αυτά

Το Μεγάλο Σάββατο το πρωί, μετά την πρώτη Ανάσταση έκαιγαν τον... Οβριό. Δηλαδή τον προδότη Ιούδα (υπάρχει ακόμα αυτό το έθιμο)

Η Ανάσταση γινόταν τα ξημερώματα της Κυριακής και όχι τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου. Και μάλιστα είχε ανάψει και μια μεγάλη φωτιά έξω από το ναό. Ιδού οι λεπτομέρειες

Προηγουμένως υπήρχε διαδικασία σχετικά με τον τρόπο που καλούσαν τους πιστούς στην εκκλησία για την Ανάσταση.

Ποια ήταν η συνέχεια; Οι πιστοί επέστρεφαν στα σπίτια τους με τα κεριά αναμμένα... Και συνέχιζαν τα έθιμα.

Την Κυριακή του Πάσχα το απόγευμα γινόταν η ακολουθία της Αγάπης αλλά και το έθιμο των "αδερφοποιτών" . Ειδικά το τελευταίο έχει μεγάλο ενδιαφέρον...

Τα έθιμα δεν σταματούν εδώ. Κι αν η Δευτέρα του Πάσχα ήταν ημέρα επισκέψεων σε συγγενείς, η Τρίτη του Πάσχα είχε τα Ρουσάλια. Τι ήταν αυτά; Διαβάστε...

'Επαιζαν τα τύμπανα, άρχιζαν οι χοροί και στη συνέχεια όλοι πήγαιναν στην περιοχή που λεγόταν τότε "τριανταδυό κολώνες". Είμαστε στον 18ο αιώνα, μην ξεχνάτε. Η περιοχή αυτή είναι το σημερινό Θησείο κι εκεί γινόταν το αποκορύφωμα στο γλέντι.

Τραγουδούσαν αισθηματικούς λαϊκούς σκοπούς της παλιάς Αθήνας... Παλιάς για τότε... Πολύ παλιάς για εμάς σήμερα δηλαδή...

Το χτένισμα των κοριτσιών κατά τις εορταστικές εκδηλώσεις ήταν εντυπωσιακό και ιδιαίτερο. Και κάπως έτσι μαθαίνουμε τι ήταν το "σαρανταπλέξουδο" και τα "περτσέμια". Με αντίστοιχο τραγούδι...

Στο τέλος περιγράφεται ένα ιστορικό γεγονός. Κάποτε συνέπεσαν το Πάσχα και το Μπαϊράμι. Οι Χριστιανοί αφέθηκαν να γιορτάσουν στην πόλη ενώ οι μουσουλμάνοι πήγαν στο κάστρο, όπως ονόμαζαν την Ακρόπολη! Όμως το μεσημέρι απεσταλμένος των Οθωμανών ζήτησε να κατέβουν κι αυτοί στην πόλη για να γιορτάσουν μαζί. Αφού πρώτα προειδοποίησαν τους δικούς τους ότι κανείς δεν θα τολμούσε να πειράξει Χριστιανό. Και πέρασαν μαζί μια υπέροχη μέρα...

Πηγή: Εφημερίδα "Ελεύθερος Άνθρωπος" (Απρίλιος 1931)

Ακολουθήστε μας στο Facebook