Εκτέλεση Ελένης Παπαδάκη: Προδοσία ή ζηλοφθονία;
Η Ελένη Παπαδάκη, στη σύντομη διαδρομή της ζωής της πρόλαβε να δείξει το τεράστιο ταλέντο της. Σε τέτοιο βαθμό ώστε κατά τη δεκαετία του '40 θεωρήθηκε η κορυφαία Ελληνίδα ηθοποιός, πιο ψηλά κι από την Κατίνα Παξινού. Εκτελέστηκε από μέλη του Ε.Α.Μ στη διάρκεια των Δεκεμβριανών κατηγορούμενη ως συνεργάτης των Ναζί στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής. Όμως, σύμφωνα με τον βιογράφο της, ο λόγος της δολοφονίας της ήταν ο συναδελφικός φθόνος!
Πρόκειται για μια τραγική ιστορία που κατέληξε στην άγρια δολοφονία της υπέρλαμπρης ηθοποιού, που μάλλον άδικα κατηγορήθηκε για δωσιλογική δράση. Σύσσωμος ο αντιστασιακός Τύπος, κατά τη διάρκεια της κατοχής την κατηγόρησε για σύνδεση με τους Ναζί και ερωτική σχέση με τον κατοχικό πρωθυπουργό, Ιωάννη Ράλλη.
Τελικά δολοφονήθηκε από μέλη της Εθνικής Πολιτοφυλακής του ΕΑΜ κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών και συγκεκριμένα στις 21 Δεκεμβρίου 1944. Η εκτέλεσή της καταδικάστηκε από τον Γενικό Γραμματέα του Κ.Κ.Ε. Νίκο Ζαχαριάδη. Κάποιοι αποδίδουν την εκτέλεσή της στην αντεκδίκηση των ΕΑΜικών μαζών κατά τα Δεκεμβριανά ενώ κάποιοι άλλοι επιμένουν ότι έπαιξε βασικό ρόλο η επαγγελματική αντιζηλία και ο φθόνος ορισμένων ηθοποιών για την άνοδο και την επιτυχία της.
Ακόμα και σήμερα κάθε αναφορά στην Ελένη Παπαδάκη προκαλεί αντιπαραθέσεις.
Η Ελένη Παπαδάκη γεννήθηκε τον Νοέμβριο του 1908. Η οικογένειά της ήταν εύπορη και είχε υψηλή κοινωνική θέση. Ο παππούς της, Στυλιανός Κωνσταντινίδης ήταν Καθηγητής Πανεπιστημίου ενώ η ίδια αποφοίτησε από τη Γερμανική Σχολή Αθηνών, σπούδασε Φιλολογία όπως επίσης φωνητική, μουσική και πιάνο στο Ελληνικό Ωδείο Αθηνών.
Η πρώτη της παρουσία στο Θέατρο Τέχνης του Σπύρου Μελά, το 1925, όταν ήταν 17 ετών στην παράσταση "Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα" του Λουίτζι Πιραντέλο, χαρακτηρίστηκε ως "αποκάλυψη" από τους κριτικούς.
Το 1926 έγινε πρωταγωνίστρια στο Θίασο των Νέων, σε κλασικά έργα ενώ τον επόμενο χρόνο συνεργάστηκε με την Κυβέλη, την Μαρίκα Κοτοπούλη, τον Αιμίλιο Βεάκη και άλλους μεγάλους ηθοποιούς της εποχής όπου κατέγραψε σημαντικές επιτυχίες.
Το 1931 έγινε επικεφαλής του ίδιου θιάσου στην Κωνσταντινούπολη ενώ το 1939 τιμήθηκε με "βασιλικό έπαινο" από τον τότε Βασιλιά της Ελλάδας για τις υπηρεσίες της στο θέατρο.
Το μεγάλο μπλέξιμο αρχίζει κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Η Παπαδάκη κατηγορήθηκε για δωσιλογισμό και συγκεκριμένα για συνεργασία με τους Γερμανούς αλλά και για ερωτική σχέση με τον κατοχικό πρωθυπουργό, Ιωάννη Ράλλη.
Τον Μάρτιο του 1944, οι εργαζόμενοι του Εθνικού Θεάτρου έκαναν απεργία με αίτημα την αύξηση των μισθών τους. Η δωσιλογική κυβέρνηση Ράλλη προχώρησε σε απολύσεις τις οποίες αναγκάστηκε εκ των υστέρων να πάρει πίσω. Εκεί έγινε μεγάλο θέμα, όταν ο διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, Θεόδωρος Συναδινός, προειδοποίησε την Παπαδάκη για τη συμπεριφορά της απέναντι στους άλλους ηθοποιούς αλλά και για τη σχέση της με τον Ιωάννη Ράλλη, με σαφείς αιχμές ότι επηρέαζε τις αποφάσεις του.
Όταν τον Αύγουστο του ιδίου έτους, τρεις εργαζόμενες του Εθνικού Θεάτρου κατέληξαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Γερμανία ενώ μια γυναίκα προϊστάμενη του ραφείου εκτελέστηκε από τους κατακτητές. Η Παπαδάκη έκανε ό,τι μπορούσε προκειμένου να απελευθερωθεί η γυναίκα που δυστυχώς κατέληξε στο εκτελεστικό απόσπασμα. Δεν έπεισε τους Γερμανούς, όμως κι αυτό προκάλεσε την οργή των δύο αντιστασιακών γιων της εκτελεσθείσας.
Μετά την απελευθέρωση της 20ης Οκτωβρίου 1944, η Παπαδάκη διαγράφηκε (όπως και 7 ηθοποιοί ακόμα) από το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών. Το προεδρείο αποτελούσαν οι Αιμίλιος Βεάκης, Θόδωρος Μορίδης, Σπύρος Πατρίκιος, Χρήστος Τσαγανέας και Παναγιώτης Καραβουσάνος. Η πρόταση έγινε από τον Σπύρο Πατρίκιο, έναν πρώην πιστό στον Ιωάννη Μεταξά που κατόπιν έγινε κομμουνιστής!
Η κατάσταση ήταν τεταμένη καθώς ηθοποιοί φώναζαν "θάνατος στην πουτάνα" ενώ κυκλοφορούσαν λίστες με "προδότες ηθοποιούς" στην εφημερίδα "Απελευθερωτής" όπου δέσποζε η φωτογραφία της!
Και φτάνουμε στα Δεκεμβριανά. Η Ελένη Παπαδάκη είχε καταφύγει για προστασία στο σπίτι του γραμματέα του ΕΑΜ Θεάτρου, Δημήτρη Μυράτ. Εκεί τη συνέλαβαν μέλη της πολιτοφυλακής Πατησίων- Γαλατσίου, υπό την καθοδήγηση του φοιτητή της ιατρικής, Κώστα Μπιλιράκη.
Την αποκαλούσαν "κυρία Ράλλη", την κακομεταχειρίζονταν ενώ την χαστούκισαν όταν αρνήθηκε ότι είχε σχέση με τον δωσίλογο πρωθυπουργό. Η Παπαδάκη εκτελέστηκε στα διυλιστήρια της ΟΥΛΕΝ από την ομάδα του "καπετάν Ορέστη". Ο Βλάσης Μακαρωνάς της Εθνικής Πολιτοφυλακής την πυροβόλησε.
Στις 26 Ιανουαρίου 1945 βρέθηκε το πτώμα της Παπαδάκη σε κατάσταση αποσύνθεσης. Η κατάστασή της θύμιζε σεξουαλική επίθεση. Η φωτογραφία του πτώματος δημοσιεύτηκε και προκάλεσε αγανάκτηση.
Στις 28 Ιανουαρίου έγινε η μεγαλοπρεπής κηδεία. Ο θάνατος της Παπαδάκη θρηνήθηκε ως εθνική απώλεια ενώ έγραψε στίχους και ο Άγγελος Σικελιανός.
Η οικογένειά της υπέβαλε μήνυση εναντίον όλων των ηθοποιών που στήριξαν το ΕΑΜ ενώ υπήρξε και ένοπλη επίθεση σε βάρος του προέδρου του ΣΕΗ, Σπύρου Πατρίκιου.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης, κατά την 12η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής καταδίκασε την εκτέλεση της Παπαδάκη και την χαρακτήρισε "υπερβασία".
Μάλιστα τα μέλη της ομάδας του "καπετάν Ορέστη" συνελήφθησαν από τον ΕΛΑΣ και παραδέχθηκαν στο λαϊκό δικαστήριο ότι "ενήργησαν κατ' εντολή των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών". Ο"Ορέστης" εκτελέστηκε δημόσια στην πλατεία Κολιάτσου. Ο Μακαρωνάς, εκτελέστηκε το 1948.
Μάλιστα μέσα στη διαδικασία, ηγετικά στελέχη της Αριστεράς ισχυρίστηκαν ότι ο φόνος της Παπαδάκη ήταν το έναυσμα για την ομάδα του "καπετάνιου Ορέστη"
Όμως εδώ υπάρχει το μεγάλο θέμα σχετικά με τους λόγους της δολοφονίας... Ο βιογράφος της, Πολύβιος Μαρσάν υποστηρίζει ότι ο κύριος λόγος της εκτέλεσής της ήταν ο συναδελφικός φθόνος. Ο ιστορικός Γερολυμάτος ανέφερε ότι ο φθόνος πιθανότατα να ήταν απόρροια της δράσης της Κατίνας Παξινού...Εκτός της σύνδεσης με τον Ράλλη και την παρέα με Γερμανούς αξιωματικούς, η Παπαδάκη είχε ξεπεράσει σε δημοφιλία την Παξινού, όπως εκτιμά ο ιστορικός.
Επίσης ο ιστορικός Ιάσονας Χανδρινός ανέφερε ότι πρόσωπα όπως η Ελένη Παπαδάκη "αποτελούσαν προφανή στόχο ενός κόσμου που είχε υποφέρει από την κατοχική τρομοκρατία, τις εκτελέσεις, την πείνα και τα μπλόκα και καθοδηγούνταν από ένα αυθεντικό ταξικό μίσος που πολλές φορές ξεπέρασε τις κομματικές επιλογές". Επίσης ο ιστορικός Παναγιώτης Δελής αναφέρει ότι η διαφαινόμενη ήττα του ΕΑΜ οδήγησε μεταξύ άλλων στην αδιάκριτη δολοφονία πολλών ατόμων που δεν είχαν συμμετοχή σε πράξεις εναντίον του. Και ως παράδειγμα φέρνει γι' αυτό την Ελένη Παπαδάκη.
Πρόκειται για μια τραγική ιστορία που κατέληξε στην άγρια δολοφονία της υπέρλαμπρης ηθοποιού, που μάλλον άδικα κατηγορήθηκε για δωσιλογική δράση. Σύσσωμος ο αντιστασιακός Τύπος, κατά τη διάρκεια της κατοχής την κατηγόρησε για σύνδεση με τους Ναζί και ερωτική σχέση με τον κατοχικό πρωθυπουργό, Ιωάννη Ράλλη.
Τελικά δολοφονήθηκε από μέλη της Εθνικής Πολιτοφυλακής του ΕΑΜ κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών και συγκεκριμένα στις 21 Δεκεμβρίου 1944. Η εκτέλεσή της καταδικάστηκε από τον Γενικό Γραμματέα του Κ.Κ.Ε. Νίκο Ζαχαριάδη. Κάποιοι αποδίδουν την εκτέλεσή της στην αντεκδίκηση των ΕΑΜικών μαζών κατά τα Δεκεμβριανά ενώ κάποιοι άλλοι επιμένουν ότι έπαιξε βασικό ρόλο η επαγγελματική αντιζηλία και ο φθόνος ορισμένων ηθοποιών για την άνοδο και την επιτυχία της.
Ακόμα και σήμερα κάθε αναφορά στην Ελένη Παπαδάκη προκαλεί αντιπαραθέσεις.
Η Ελένη Παπαδάκη γεννήθηκε τον Νοέμβριο του 1908. Η οικογένειά της ήταν εύπορη και είχε υψηλή κοινωνική θέση. Ο παππούς της, Στυλιανός Κωνσταντινίδης ήταν Καθηγητής Πανεπιστημίου ενώ η ίδια αποφοίτησε από τη Γερμανική Σχολή Αθηνών, σπούδασε Φιλολογία όπως επίσης φωνητική, μουσική και πιάνο στο Ελληνικό Ωδείο Αθηνών.
Η πρώτη της παρουσία στο Θέατρο Τέχνης του Σπύρου Μελά, το 1925, όταν ήταν 17 ετών στην παράσταση "Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα" του Λουίτζι Πιραντέλο, χαρακτηρίστηκε ως "αποκάλυψη" από τους κριτικούς.
Το 1926 έγινε πρωταγωνίστρια στο Θίασο των Νέων, σε κλασικά έργα ενώ τον επόμενο χρόνο συνεργάστηκε με την Κυβέλη, την Μαρίκα Κοτοπούλη, τον Αιμίλιο Βεάκη και άλλους μεγάλους ηθοποιούς της εποχής όπου κατέγραψε σημαντικές επιτυχίες.
Το 1931 έγινε επικεφαλής του ίδιου θιάσου στην Κωνσταντινούπολη ενώ το 1939 τιμήθηκε με "βασιλικό έπαινο" από τον τότε Βασιλιά της Ελλάδας για τις υπηρεσίες της στο θέατρο.
Το μεγάλο μπλέξιμο αρχίζει κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Η Παπαδάκη κατηγορήθηκε για δωσιλογισμό και συγκεκριμένα για συνεργασία με τους Γερμανούς αλλά και για ερωτική σχέση με τον κατοχικό πρωθυπουργό, Ιωάννη Ράλλη.
Τον Μάρτιο του 1944, οι εργαζόμενοι του Εθνικού Θεάτρου έκαναν απεργία με αίτημα την αύξηση των μισθών τους. Η δωσιλογική κυβέρνηση Ράλλη προχώρησε σε απολύσεις τις οποίες αναγκάστηκε εκ των υστέρων να πάρει πίσω. Εκεί έγινε μεγάλο θέμα, όταν ο διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, Θεόδωρος Συναδινός, προειδοποίησε την Παπαδάκη για τη συμπεριφορά της απέναντι στους άλλους ηθοποιούς αλλά και για τη σχέση της με τον Ιωάννη Ράλλη, με σαφείς αιχμές ότι επηρέαζε τις αποφάσεις του.
Όταν τον Αύγουστο του ιδίου έτους, τρεις εργαζόμενες του Εθνικού Θεάτρου κατέληξαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Γερμανία ενώ μια γυναίκα προϊστάμενη του ραφείου εκτελέστηκε από τους κατακτητές. Η Παπαδάκη έκανε ό,τι μπορούσε προκειμένου να απελευθερωθεί η γυναίκα που δυστυχώς κατέληξε στο εκτελεστικό απόσπασμα. Δεν έπεισε τους Γερμανούς, όμως κι αυτό προκάλεσε την οργή των δύο αντιστασιακών γιων της εκτελεσθείσας.
Μετά την απελευθέρωση της 20ης Οκτωβρίου 1944, η Παπαδάκη διαγράφηκε (όπως και 7 ηθοποιοί ακόμα) από το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών. Το προεδρείο αποτελούσαν οι Αιμίλιος Βεάκης, Θόδωρος Μορίδης, Σπύρος Πατρίκιος, Χρήστος Τσαγανέας και Παναγιώτης Καραβουσάνος. Η πρόταση έγινε από τον Σπύρο Πατρίκιο, έναν πρώην πιστό στον Ιωάννη Μεταξά που κατόπιν έγινε κομμουνιστής!
Η κατάσταση ήταν τεταμένη καθώς ηθοποιοί φώναζαν "θάνατος στην πουτάνα" ενώ κυκλοφορούσαν λίστες με "προδότες ηθοποιούς" στην εφημερίδα "Απελευθερωτής" όπου δέσποζε η φωτογραφία της!
Και φτάνουμε στα Δεκεμβριανά. Η Ελένη Παπαδάκη είχε καταφύγει για προστασία στο σπίτι του γραμματέα του ΕΑΜ Θεάτρου, Δημήτρη Μυράτ. Εκεί τη συνέλαβαν μέλη της πολιτοφυλακής Πατησίων- Γαλατσίου, υπό την καθοδήγηση του φοιτητή της ιατρικής, Κώστα Μπιλιράκη.
Την αποκαλούσαν "κυρία Ράλλη", την κακομεταχειρίζονταν ενώ την χαστούκισαν όταν αρνήθηκε ότι είχε σχέση με τον δωσίλογο πρωθυπουργό. Η Παπαδάκη εκτελέστηκε στα διυλιστήρια της ΟΥΛΕΝ από την ομάδα του "καπετάν Ορέστη". Ο Βλάσης Μακαρωνάς της Εθνικής Πολιτοφυλακής την πυροβόλησε.
Στις 26 Ιανουαρίου 1945 βρέθηκε το πτώμα της Παπαδάκη σε κατάσταση αποσύνθεσης. Η κατάστασή της θύμιζε σεξουαλική επίθεση. Η φωτογραφία του πτώματος δημοσιεύτηκε και προκάλεσε αγανάκτηση.
Στις 28 Ιανουαρίου έγινε η μεγαλοπρεπής κηδεία. Ο θάνατος της Παπαδάκη θρηνήθηκε ως εθνική απώλεια ενώ έγραψε στίχους και ο Άγγελος Σικελιανός.
Η οικογένειά της υπέβαλε μήνυση εναντίον όλων των ηθοποιών που στήριξαν το ΕΑΜ ενώ υπήρξε και ένοπλη επίθεση σε βάρος του προέδρου του ΣΕΗ, Σπύρου Πατρίκιου.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης, κατά την 12η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής καταδίκασε την εκτέλεση της Παπαδάκη και την χαρακτήρισε "υπερβασία".
Μάλιστα τα μέλη της ομάδας του "καπετάν Ορέστη" συνελήφθησαν από τον ΕΛΑΣ και παραδέχθηκαν στο λαϊκό δικαστήριο ότι "ενήργησαν κατ' εντολή των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών". Ο"Ορέστης" εκτελέστηκε δημόσια στην πλατεία Κολιάτσου. Ο Μακαρωνάς, εκτελέστηκε το 1948.
Μάλιστα μέσα στη διαδικασία, ηγετικά στελέχη της Αριστεράς ισχυρίστηκαν ότι ο φόνος της Παπαδάκη ήταν το έναυσμα για την ομάδα του "καπετάνιου Ορέστη"
Όμως εδώ υπάρχει το μεγάλο θέμα σχετικά με τους λόγους της δολοφονίας... Ο βιογράφος της, Πολύβιος Μαρσάν υποστηρίζει ότι ο κύριος λόγος της εκτέλεσής της ήταν ο συναδελφικός φθόνος. Ο ιστορικός Γερολυμάτος ανέφερε ότι ο φθόνος πιθανότατα να ήταν απόρροια της δράσης της Κατίνας Παξινού...Εκτός της σύνδεσης με τον Ράλλη και την παρέα με Γερμανούς αξιωματικούς, η Παπαδάκη είχε ξεπεράσει σε δημοφιλία την Παξινού, όπως εκτιμά ο ιστορικός.
Επίσης ο ιστορικός Ιάσονας Χανδρινός ανέφερε ότι πρόσωπα όπως η Ελένη Παπαδάκη "αποτελούσαν προφανή στόχο ενός κόσμου που είχε υποφέρει από την κατοχική τρομοκρατία, τις εκτελέσεις, την πείνα και τα μπλόκα και καθοδηγούνταν από ένα αυθεντικό ταξικό μίσος που πολλές φορές ξεπέρασε τις κομματικές επιλογές". Επίσης ο ιστορικός Παναγιώτης Δελής αναφέρει ότι η διαφαινόμενη ήττα του ΕΑΜ οδήγησε μεταξύ άλλων στην αδιάκριτη δολοφονία πολλών ατόμων που δεν είχαν συμμετοχή σε πράξεις εναντίον του. Και ως παράδειγμα φέρνει γι' αυτό την Ελένη Παπαδάκη.
.jpg)
.jpg)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου